12.5. Yükseköğretimde Öğrencilere Desteğin Ölçütleri
Tüm devlet yükseköğretim kurumlarında öğrencilere yönelik sübvanse edilmiş öğlen yemeği sunulmaktadır. Bu sübvansiyonun kaynağı öğrencilerden alınan öğrenim ücretlerinden karşılanmaktadır.
12.5.1. Hedef Grup/Grupların Tanımı
Yükseköğretimde bir devlet üniversitesine kayıtlı öğrenci, eğitim programı ve türü ne olursa olsun, aşağıda tanımlanan destek mekanizmalarından faydalanabilir. Bununla birlikte ülke dışında lisans, yüksek lisans ya da doktora düzeyinde bir üniversiteye kayıtlı olup bu tür destek mekanizmalarından yararlanan gruplar da bulunmaktadır. Özel kurumlar tarafından sunulan özel eğitim destek hizmetlerinden T.C. vatandaşı olmayanlar yararlanamamaktadır. Yabancı uyruklu olup Türkiye’de bir üniversitede lisans eğitimi almaya hak kazanan bireyler, özel girişimler dışında Türkiye Bursları (Scholarships) üzerinden başvurarak belirtilen şartları taşımaları halinde eğitim desteği alabilirler.
12.5.2. Özel Destek Şartları
Öğrencilere kamu ve özel kuruluşlar tarafından çeşitli biçimlerde finansal içerikli destekler sağlanmaktadır. Bu destekler burs, öğrenim kredisi, öğrenim harcı kredisi (katkı payı kredisi) barınma ve beslenmeye Malî destek sağlanması ya da bazı hizmetlerin sübvanse edilerek ucuzlatılması biçiminde olmaktadır. Bu genel desteklerin dışında öğrenciler diğer okul ve yaşam giderlerini kendileri karşılamak durumundadır. Öğrencilere ya da ailelerine vergi muafiyeti biçiminde bir destek sağlanmamaktadır.
Öğrenme Gelişim Desteği
Bu hizmetlerin yasal çerçevesi Yüksek Öğrenim Kredi ve Yurt Hizmetleri Kanunu ve Yüksek Öğrenim Öğrencilerine Burs Verilmesine İlişkin Kanun ile belirlenmiştir. Bu içerikteki hizmetlerin yürütülmesi ve eşgüdümünün sağlanması amacıyla kurulmuş Kredi ve Yurtlar Genel Müdürlüğü (KYGM) bulunmaktadır. Ayrıca, diğer kamu kurum ve kuruluşları da yükseköğrenim öğrencilerine bu kurum aracılığı ile burs sağlayabilmektedirler.
Burslar
Yurt içinde ve yurt dışında yükseköğrenim gören T.C. vatandaşı yükseköğrenim gören başarılı ve ihtiyaç sahibi öğrencilere Yüksek Öğrenim Öğrencilerine Burs/Kredi Verilmesine İlişkin Kanun hükümlerine göre karşılıksız verilen paradır. Öğrenciye; öğrencilik halinin devam etmesi, öğrenimini başarılı bir şekilde sürdürmesi ve burs almasına engel bir durumunun olmaması koşuluyla, öğrenim gördüğü öğretim kurumunun normal öğrenim süresi kadar burs verilir. Burs/kredi miktarları ilgili malî yılın ocak ayında belirlenir. Lisans ve önlisans düzeyinde öğrenim gören öğrenciler için belirlenen standart ücretin iki katı, yüksek lisans bölümlerinde öğrenim gören öğrencilere üç katı, doktora bölümlerinde öğrenim gören öğrencilere ödenir.
Öğretmen ve Eğitim Uzmanı Yetiştiren Yükseköğretim Kurumlarında Parasız Yatılı veya Burslu Öğrenci Okutma ve Bunlara Yapılacak Sosyal Yardımlara İlişkin Kanun uyarınca MEB, ilgili öğretim yılında öğretmen yetiştiren yükseköğretim kurumlarını tercih listelerinin ilk 5 sırasında yazıp kazanan öğrencilere burs vermektedir.
Öğrenim Kredisi
Yurt içinde ve yurt dışında yükseköğrenim gören T.C. vatandaşı öğrencileri maddi yönden desteklemek, sosyal ve kültürel gelişmelerini kolaylaştırmak amacıyla devam ettikleri yükseköğretim kurumlarının normal öğrenimi süresince verilen, zorunlu hizmet yükümlülüğü bulunmayan borç paradır. Öğrenciler aldıkları kredileri normal öğrenim süresinin bitiminden itibaren iki yıl sonraki aydan başlamak üzere, kredi aldığı kadar sürede ve aylık dönemler halinde ödemek zorundadırlar. Öğrenimi sırasında veya öğrenimden sonra ölenlerin veya yüzde doksan ve üzeri engel sahibi oldukları tam teşekküllü bir hastanenin sağlık kurulu tarafından tespit edilenlerin kalan borçları terkin edilir.
Ecnebi Memleketlere Gönderilecek Talebe Hakkında Kanun hükmünce yurt dışındaki üniversitelere lisansüstü eğitim için devlet bursu ile gönderilen öğrencileri kapsar. Sekretarya işlemleri MEB Yükseköğretim ve Yurt Dışı Eğitim Genel Müdürlüğü tarafından yapılır.
Kanuna göre, eğitim tamamlandığında lisansüstü eğitim amacıyla yurt dışında geçirilen süre karşılığında belirli bir süre mecburi hizmet yapılması zorunludur. Bu hizmet, adına gidilen üniversitede akademik personel olarak ya da adına gidilen kurumda alınacak görevle geçirilecek bir hizmet süresidir.
Yurt dışına gönderilecek bursiyerler, öncelikle yazılı sınavdan (ALES) alınacak bir taban puan ve belirli bir lisans mezuniyet ortalaması şartını taşımalıdırlar. İlan edilen kontenjan sayısının en fazla üç katı aday, ALES sınav puanının %40’ı ile lisans mezuniyet not ortalamasının %20’si dikkate alınarak tercihleri ve puan üstünlüğüne göre sözlü sınava çağrılır. Sözlü sınav puanı ile diğer puan şartlarının ağırlıklı ortalaması sonucunda bir sıralama ortaya çıkar ve bu sıralamaya göre adaylar yurt dışına gönderilmeye hak kazanır. Bursiyerlere ödenen miktarlar, eğitim alınan ülkenin yerel şartlarına göre değişiklik arz etmektedir. 1416 Sayılı Kanun ve Buna Bağlı Yönetmelik Uyarınca Yurt Dışında Lisans ve Lisansüstü Öğrenim Gören Öğrencilere Yapılacak Ödemeler Hakkında Tebliğ güncellenerek 21.09.2023 tarih ve 32316 sayı ile Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
Malî Destek (Barınma ve Beslenme Desteği)
Öğrenim gördüğü okulun bulunduğu yer, ailesinin oturduğu yerden başka olan yükseköğretim öğrencilerinden gereksinim duyanlara Yükseköğrenim Kredi ve Yurtlar Genel Müdürlüğüne (KYGM) bağlı yurtlarda ve bazı üniversitelerin kendi yurtlarında kontenjanlar dâhilinde barınma ve beslenme desteği sağlanmaktadır. Bazı özel üniversiteler kendilerini tercih eden başarılı öğrencilerden kendilerinin belirledikleri sayıda öğrencinin, beslenme, barınma ve öğrenim ücretlerini ve yaşam giderlerini karşılamaktadırlar. KYGM yurtlarında barınan öğrencilere her yıl yeniden belirlenen miktarlarda kahvaltı ve akşam yemeği desteği sağlanmaktadır. Ayrıca yemeklerin fiyatı, piyasa fiyatları ortalamasının en az %35’ i oranında indirimli olup mutfak, depo, kullanılan araç gereçler ile malzemelerin kalitesi ve hijyen şartlarına uygunluğu diyetisyenler ya da yurt yöneticileri tarafından denetlenmektedir.
Diğer Destekler
Herhangi bir sosyal güvenlik veya sigorta kapsamında olamayan öğrencilere Öğrenci Sağlık Merkezlerinde ücretsiz sağlık ve psikolojik danışma hizmetleri sunulmaktadır.
Tüm öğrencilere verilen özel kimlik kartlarıyla kent içi kamusal ulaşım araçlarında, tiyatrolarda, sinemalarda, müzelerde ve bazı diğer sanatsal etkinliklerden yararlanmada öğrencilere indirim sağlanmaktadır.